31 जानेवारी 2025 रोजी, वित्तमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी संसदेत आर्थिक सर्वेक्षण 2025 सादर केले. या अहवालानुसार, भारताची जीडीपी वाढ 6.3% ते 6.8% दरम्यान होईल, आणि जागतिक अनिश्चिततेसह देशाच्या अर्थव्यवस्थेसाठी स्थिर दृष्टीकोन अपेक्षित आहे.
आर्थिक सर्वेक्षण, जे मागील 2022-23 सर्वेक्षणाच्या सहा महिन्यांनंतर, जुलै 2024 मध्ये सादर करण्यात आले होते, हे भारताच्या आर्थिक कामगिरीचे, सरकारच्या धोरणांचे आणि आगामी आर्थिक वर्षाच्या वाढीच्या अपेक्षांचे महत्त्वपूर्ण विश्लेषण करणारे दस्तऐवज आहे. हे विभागाच्या आर्थिक व्यवहार (DEA) द्वारा तयार केले जाते आणि मुख्य आर्थिक सल्लागार (CEA) व्ही. आनंद नॅगस्वरन यांच्या देखरेखीखाली असतो.
या सर्वेक्षणात दोन भाग आहेत: भाग अ, जो मॅक्रोइकोनॉमिक निर्देशक आणि आर्थिक प्रवृत्तीवर लक्ष केंद्रित करतो, आणि भाग ब, जो सामाजिक-आर्थिक मुद्द्यांची तपासणी करतो, ज्यात दारिद्र्य, शिक्षण, हवामान बदल, जीडीपी वाढ, महागाई, आणि व्यापार यांचा समावेश आहे.
आर्थिक सर्वेक्षण 2025 चे मुख्य ठळक मुद्दे:
- भारताची अर्थव्यवस्था स्थिर राहील: जागतिक अनिश्चिततेसाठी, 2024-25 आर्थिक वर्षात भारताची वास्तविक जीडीपी वाढ 6.4% च्या आसपास राहण्याची अपेक्षा आहे, जे दशकाच्या सरासरीच्या अगदी जवळ आहे. सर्वेक्षणानुसार, वास्तविक ग्रॉस व्हॅल्यू अ‍ॅडेड (GVA) देखील FY 2025 मध्ये 6.4% वाढेल.
- सर्व क्षेत्रांतील योगदान: सर्वेक्षणानुसार, सर्व प्रमुख क्षेत्र चांगले कार्य करत आहेत. शेती क्षेत्र नेहमीपेक्षा चांगले काम करत आहे, औद्योगिक क्षेत्राने महामारीपूर्वीच्या गतीला पुन्हा पकडले आहे आणि सेवा क्षेत्राने गेल्या काही वर्षांत मजबूत वाढीमुळे ट्रेंड स्तरांकडे जाणे सुरू केले आहे.
- महागाई नियंत्रण: रिटेल हेडलाइन महागाई दर FY 2023-24 मध्ये 5.4% पासून घटून FY 2024-25 च्या एप्रिल-डिसेंबर कालावधीत 4.9% झाला आहे. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया आणि आंतरराष्ट्रीय मौद्रिक कोष (IMF) ने भारताच्या ग्राहक मूल्य महागाईचा अंदाज FY 2026 पर्यंत 4% च्या लक्ष्याशी सुसंगत होईल, असा दिला आहे.
- स्थिर बँकिंग आणि विमा क्षेत्र: बँकिंग क्षेत्रातील गनॉन-परफॉर्मिंग ॲसेट्स (GNPA) दर FY 2018 मध्ये उच्चतम अवस्थेवरून 2.6% पर्यंत कमी झाले आहेत, असे सर्वेक्षणात नमूद केले आहे. MSME (सूक्ष्म, लघु, आणि मध्यम उद्योग) क्षेत्रातील कर्ज वृद्धी मोठ्या उद्योगांपेक्षा जास्त आहे, 2024 नोव्हेंबरमध्ये MSME कर्ज वर्षभरात 13% ने वाढले आहे.
- MSME कर्जाची निरंतर वाढ: बँकिंग कर्ज MSME क्षेत्रात चांगल्या प्रकारे वाढत आहे, जे लहान उद्योगांसाठी सकारात्मक संकेत आहे. तसेच, शेती आणि औद्योगिक क्षेत्रातील कर्ज वृद्धीही सुधारली आहे, शेतीसाठी कर्ज 5.1% आणि औद्योगिक कर्ज FY 2024-25 मध्ये 4.4% वाढले आहे.
आर्थिक सर्वेक्षण 2025 भारताच्या अर्थव्यवस्थेच्या सकारात्मक चित्रण करतो, जागतिक आव्हानांच्या वेळी भारताच्या लवचिकतेचा आणि वाढीच्या महत्त्वाच्या क्षेत्रांचा उल्लेख करतो, जसे की शेती, उद्योग, बँकिंग आणि MSME. हे सर्वेक्षण सरकारच्या महागाई नियंत्रण आणि आर्थिक वाढ आणि विकासाच्या प्रयत्नांचेही समर्थन करतो.