स्पष्टीकरण: मुंबईतील हवेची गुणवत्ता का बिघडत आहे?

भारताची आर्थिक राजधानी मुंबई सध्या धोकादायक हवेच्या प्रदूषणाचा सामना करत आहे. पश्चिम उपनगरांमधील हवेचा गुणवत्ता निर्देशांक (AQI) 300 च्या वर पोहोचल्याने शहराने सर्वाधिक प्रदूषणाचे काळ अनुभवले आहेत. तज्ञ आणि आरोग्यतज्ज्ञांनी या वाढत्या पर्यावरणीय समस्येमागील अनेक कारणे अधोरेखित केली आहेत.

सततचा धूर आणि बदललेले पॅटर्न

टाइम्स ऑफ इंडियाच्या अहवालानुसार, महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण मंडळाचे (MPCB) माजी सचिव दिलीप बोराळकर यांनी धुराच्या वर्तनातील बदलांवर प्रकाश टाकला. “पूर्वी धूर सकाळी 9:00 ते 9:30 पर्यंत साफ होई. आता काही दिवसांमध्ये तो 11:00 वाजेपर्यंत किंवा त्यानंतरही राहतो,” असे त्यांनी स्पष्ट केले.

बांधकामांची भरभराट आणि धुळीचे प्रदूषण

वर्तमानातील प्रचंड पायाभूत प्रकल्प, विशेषतः मेट्रोच्या मोठ्या प्रमाणावरील बांधकामांमुळे हवेच्या गुणवत्तेवर विपरित परिणाम झाला आहे. मुंबईचे महापालिका आयुक्त इकबाल सिंग चहल यांनी नमूद केले की सध्या शहरात सुमारे 6,000 बांधकाम स्थळे सक्रिय आहेत. या कामांमधून निघणारी धूळ आणि सूक्ष्म कण प्रदूषण अधिकच गंभीर बनवत आहेत.

वाहतूक कोंडी आणि वाहनांचे उत्सर्जन

कोंडी झालेल्या रस्त्यांवर 12 लाख खासगी वाहने चालत असल्याने, उत्सर्जन हे मुंबईच्या हवामान बिघडण्यामागील एक प्रमुख कारण ठरत आहे. “रस्त्यांची जागा अर्धी झाल्याने वाहने हळू चालतात आणि गंतव्यस्थानी पोहोचण्यासाठी दुप्पट वेळ लागतो,” असे वरिष्ठ श्वसनरोग तज्ज्ञ डॉ. संजीव मेहता यांनी TOIशी बोलताना सांगितले.

हवामान घटक आणि ला नीना घट

ला नीना घटनेत झालेली घट, जी सामान्यतः समुद्राच्या पृष्ठभागाला थंड ठेवते आणि वाऱ्याच्या पॅटर्नला स्थिर करते, ह्या परिस्थितीला अधिकच बिघडवते. त्यामुळे कणांचा साठा होत असून, किनारपट्टी शहरातील प्रदूषण वाढत आहे.

धूळ नियंत्रण आणि धूर कमी करण्याचे उपाय

रस्त्यावरील कामे आणि बांधकामाच्या अवशेषांमुळे होणारे धूळ प्रदूषण रोखण्यासाठी प्रशासन विविध उपाययोजना करत आहे. बृहन्मुंबई महानगरपालिका (BMC) 50 मीटर पर्यंत पाणी फवारू शकणारी अँटी-स्मॉग गन वापरत आहे. याशिवाय, 5,000 ते 10,000 लिटर क्षमतेचे पाण्याचे टँक आणि 100 पाण्याचे टँकर रस्ते धुण्यासाठी वापरले जात आहेत.

स्वयंपाकाच्या धुराचा प्रभाव

हॉटेल्स आणि फूड स्टॉल्समधील स्वयंपाकाच्या धुरामुळेही प्रदूषण वाढते. निकृष्ट दर्जाच्या तेलांचा वापर सूक्ष्म कण आणि नायट्रोजन डायऑक्साइड, कार्बन मोनॉक्साइड आणि फॉर्मलडिहाइड यांसारख्या हानिकारक वायूंचे उत्सर्जन करतो, ज्यामुळे हवेची गुणवत्ता आणखी बिघडते.