प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण
अनिल देशमुख यांचा जन्म ९ मे १९५० रोजी नागपूर, महाराष्ट्र येथे झाला. त्यांनी नागपूरच्या कृषी महाविद्यालयातून बॅचलर ऑफ सायन्स (B.Sc.) पदवी प्राप्त केली, नंतर त्यांनी त्याच संस्थेतून मास्टर ऑफ सायन्स (M.Sc.) डिग्री घेतली आणि नंतर राजकारणात प्रवेश केला.
राजकीय कारकिर्द
अनिल देशमुख यांची राजकीय कारकिर्द अनेक दशकांपासून फलदायी आहे. ते राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षाचे (NCP) प्रमुख सदस्य आहेत आणि त्यांनी महाराष्ट्र सरकारमध्ये विविध महत्त्वाच्या पदांवर कार्य केले आहे.
मंत्रिस्तरीय भूमिका:
- १९९५-१९९९: शालेय शिक्षण, उच्च व तंत्र शिक्षण, सांस्कृतिक कार्य मंत्री.
- १९९९-२००१: शालेय शिक्षण, माहिती व जनसंपर्क, क्रीडा व युवक कल्याण मंत्री.
- २००१-२००४: राज्य नशा, खाद्य व औषधे मंत्री.
- २००४-२००८: सार्वजनिक बांधकाम (सार्वजनिक उपक्रम) मंत्री.
- २००९-२०१४: खाद्य, नागरी पुरवठा आणि ग्राहक संरक्षण मंत्री.
- २०१९-२०२१: महाराष्ट्राचे गृहमंत्री.
विधान परिषद कार्य:
देशमुख यांना कटोल मतदारसंघातून महाराष्ट्र विधानसभेसाठी अनेक वेळा निवडून आले आहे.
प्रमुख उपलब्ध्या
- महाराष्ट्र भूषण पुरस्कार: या प्रतिष्ठित राज्य पुरस्काराच्या स्थापनेत महत्त्वाची भूमिका बजावली.
- शिक्षण सुधारणा: शाळेच्या बॅगांचा वजन कमी करण्यासाठी आणि खासगी कोचिंग क्लासेसचे नियमन करण्यासाठी अ‍ॅडवोकेसी केली.
- आधारभूत सुविधा विकास: बाणद्रा-वर्ली सागरी पूलाच्या पूर्णतेत महत्त्वाची भूमिका बजावली.
- सार्वजनिक सुरक्षा आणि कल्याण: खाद्य आणि नागरी पुरवठा मंत्री म्हणून काम करताना स्टॉक मॉनिटरींग प्रणाली आणि केरोसीन टँकरसाठी GPS ट्रॅकिंगची सुरुवात केली.
प्रमुख राजकीय उपक्रम
- शक्ती विधेयक: लैंगिक अपराधांबाबत कायद्यात सुधारणा करण्यासाठी प्रस्तावित केले, परंतु त्याला टीका सहन करावी लागली आणि तो पुनरावलोकनासाठी पाठविला गेला.
- कोविड-१९ प्रतिसाद: कोविड-१९ मुळे प्रभावित पोलिस कर्मचाऱ्यांसाठी विशेष उपचार केंद्रे स्थापन केली आणि मृत पोलिस कर्मचाऱ्यांच्या कुटुंबांना ₹५,००,००० ची अनुग्रह रक्कम दिली.
- तंत्रज्ञानातील प्रगती: मुंबई पोलिसांच्या गस्तेच्या कर्तव्यांसाठी स्व-संतुलित इलेक्ट्रिक स्कूटर्सचा वापर सुरू केला.
योगदान
अनिल देशमुख यांचे महाराष्ट्रातील विविध सामाजिक आणि आधारभूत सुविधा प्रकल्पांमध्ये महत्त्वाचे योगदान आहे. शिक्षण, सार्वजनिक आरोग्य आणि कायदा अंमलबजावणीच्या क्षेत्रांमध्ये त्यांच्या उपक्रमांचे विशेष महत्व आहे.
सामाजिक माध्यम
वैयक्तिक जीवन
अनिल देशमुख यांचे विवाह आर्ति देशमुख यांच्याशी झाले असून, त्यांना हृषिकेश आणि सलील देशमुख यांचे दोन पुत्र आहेत. कुटुंब राजकीय व व्यावसायिक क्रियाकलापांमध्ये सक्रिय आहे.
वाद
- अत्याचार आणि पैशांच्या गोळा करण्याबाबत आरोप: एप्रिल २०२१ मध्ये, तत्कालीन मुंबई पोलिस आयुक्त परमबीर सिंग यांनी अनिल देशमुख यांच्यावर आरोप केला की त्यांनी शहरातील हॉटेल आणि बार मालकांकडून पैसे गोळा करण्यासाठी पोलिस अधिकाऱ्यांना निर्देशित केले. या आरोपांनंतर, देशमुख यांनी गृहमंत्रीपदाचा राजीनामा दिला.
- शपथपत्र वाद: अलीकडे, देशमुख यांनी असा दावा केला की भाजप नेते देवेंद्र फडणवीस यांच्या मध्यस्थाने त्यांना महाविकास आघाडी (MVA) सरकारातील महत्त्वाच्या व्यक्तींविरुद्ध शपथपत्रे प्रदान करण्यास सांगितले. या शपथपत्रांमध्ये तत्कालीन मुख्यमंत्री उद्धव ठाकरे, त्यांच्या पुत्र आदित्य ठाकरे, तत्कालीन वित्त मंत्री अजित पवार आणि तत्कालीन परिवहन मंत्री अनिल परब यांचा समावेश होता. देशमुख यांनी या शपथपत्रांवर स्वाक्षरी करण्यास नकार दिला, जे संभाव्य कायदेशीर कारवाईपासून वाचण्यासाठी होते.
कायदेशीर अडचणी आणि राजीनामा
बॉम्बे उच्च न्यायालयाने अनिल देशमुख यांच्या विरोधातील अत्याचाराच्या आरोपांची प्राथमिक चौकशी करण्यासाठी केंद्रीय अन्वेषण ब्यूरो (CBI) यांना निर्देशित केले. यामुळे त्यांनी राज्य मंत्रिमंडळातून राजीनामा दिला.
कौटुंबिक वाद आणि राजकीय यात्रा
अनिल देशमुख हे विदर्भातील एक मजबूत राजकीय कुटुंबाचे सदस्य आहेत. ते १९९५ मध्ये आमदार झाल्यानंतर नेहमीच मंत्री म्हणून कार्यरत होते, फक्त २०१४ मध्ये पराभव झाल्याशिवाय. त्यांच्या चुलतभाई रंजीत देशमुख यांच्यासोबतच्या वादामुळे त्यांना काँग्रेस पक्षात सामील होण्यात अडथळा आला.
कायदेशीर प्रकरणे
CBI ने एप्रिल २०२१ मध्ये देशमुख यांच्यावर भ्रष्टाचार, लाचखोरी आणि गुन्हेगारी कटाच्या आरोपांखाली FIR दाखल केली. याशिवाय, अंमलबजावणी संचालनालयाने (ED) त्यांच्या विरोधात पैशांच्या laundering संदर्भात तपास सुरू केला.
वारसा आणि भविष्यातील संभावनाः
भ्रष्टाचाराच्या आरोपांसह अंमलबजावणी संचालनालय (ED) आणि केंद्रीय अन्वेषण ब्यूरो (CBI) यांच्या सुरू असलेल्या तपासांच्या असूनही, अनिल देशमुख यांचे महाराष्ट्राच्या विकासात महत्त्वाचे योगदान आहे. त्यांचा वारसा आधारभूत सुविधांमध्ये, सार्वजनिक सुरक्षेत आणि कल्याण योजनांमध्ये केलेल्या महत्त्वपूर्ण प्रगतींचा समावेश आहे.